Tijdens een historisch metselwerk onderzoek aan de Koepoort in Enkhuizen hebben we een onzichtbaar smeed-ijzer ankerpatroon in kaart gebracht met behulp van metaaldetectie. De Koepoort is een belangrijke entree tot de stad en is een overgebleven versterking en onderdeel van eeuwenoude verdedigingswerken rondom Enkhuizen.
De buitengevel van de Koepoort is opgetrokken met metselwerk en blokken natuursteen. De natuurstenen façade is imposant en kenmerkend qua bouw en uiterlijk. De verschillende soorten natuursteen (zandsteen) waaronder Bentheimer en Obernkirchener zijn afwisselend door elkaar heen toegepast. Tijdens deelvervanging (21e Eeuw) zijn nochtans onbekende soorten natuursteen toegepast maar dit valt nauwelijks op door de donkere en natuurlijk gevormde beschermlagen van het originele zandsteen.
Het doel van ons onderzoek was het verzamelen van informatie over de positie van blind-gevelankers waarmee de natuursteen blokken onderling en met achterliggend metselwerk zijn verbonden en om de oorzaak te kunnen achterhalen van het schadebeeld dat is ontstaan aan het natuursteen.
Uit ons onderzoek kwam naar voren dat de voorzijde van de Koepoort met meer detail ook meer versterkt uitgevoerd is dan de achterzijde wat ook logisch was destijds, aan de voorzijde is geen schadebeeld ontstaan door blind-gevelankers. Door de dikke muren (fortificatie) aan de voorzijde was extra verankering waarschijnlijk niet nodig. Aan de achterzijde echter is veel smeedijzer toegepast om de natuursteenblokken met het metselwerk te verbinden, de uitvoering van metselwerk met natuursteenblokken was achter minder fors dan aan de voorzijde.
We hadden na het scannen van de gevel aan de achterzijde een patroon in kaart kunnen brengen waaruit duidelijk op te maken is waar de blind-gevelankers structureel zijn toegepast, waarop we met behoud van het natuursteen en zonder nieuwe schade aan te richten een smeedijzeren anker hebben kunnen onderzoeken vanaf de buitenzijde. De originele smeedijzeren ankerstaaf was van oorsprong circa 24mm dik maar door vochtindringing in de constructie is deze gaan roesten en uitzetten tot wel 60mm dik en is het schadebeeld ontstaan zoals we die nu zien bij de natuurstenen gevelafwerking aan de achterzijde.
Met het door Thor Logical uitgevoerde onderzoek kan men zich nu richten op te nemen maatregelen. Met onze adviezen kan men nu rekening gaan houden met mogelijkheden en zelfs onmogelijkheden, voor het schrijven van een herstelplan. Zo geven wij in deze situatie het advies om géén restauratiemortel toe te passen tussen de horizontale delen van het zandsteen. Ook raden wij het niet aan om de natuurlijk gevormde donkere beschermlaag van het zandsteen te verwijderen tenzij alleen met een harde borstel (kokosharen of pvc-haren) te ontdoen van vervuiling.