Historie houtskelet binnenbladen van spouwmuur constructies
De eerste (ons bekend en in Nederland toegepast) houtskelet binnenblad constructies, in combinatie met een gemetseld buitenblad van baksteen en daartussen een spouw, werden verankerd met verzinkt stalen spouwankers met punt-schroefdraad en haak. Deze spouwankers werden ingedraaid in de houten stijlen van het houten skelet doorheen de waterwerende en dampdoorlatende folie of in het hart van een houten stijl en/of naad tussen twee vochtwerende vezelplaten in met daarachter een houten stijl.
Spouwmuur constructie verankering
Het probleem met verzinkt stalen spouwankers is dat deze slijten en versneld roesten in een aanhoudend vochtig klimaat en daarom minder duurzaam zijn dan de gevelconstructie van gebouwen zelf. De levensduur van een gebouw werd destijds geschat op 60 tot 100 jaar en de levensduur van verzinkt stalen spouwankers was destijds 25 tot 35 jaar (opgave door de leverancier).
Destructief onderzoek
In anderhalf jaar tijd heeft Thor Logical gevelonderzoek verricht aan 7 verschillende gebouwen van ten hoogste 30 jaren oud waarbij houtskelet binnenbladen zijn toegepast met verzinkt stalen spouwankers. In alle situaties zijn bij deze 7 objecten eerst scheuren ontstaan in het metselwerk van buitenbladen die aanleiding gaven tot gevelonderzoek.
In het kort komt het erop neer dat wij tijdens destructief onderzoek bij verschillende gebouwen verzinkt stalen spouwankers hebben aangetroffen met roest klasse 1 t/m 4 volgens BRL 2109 tabel of met een ander soort gebrek of ernstige en/of risicovolle tekortkoming.
Naast onze waarnemingen met verzinkt stalen spouwankers bij houtskelet binnenbladen zien we ook dat verzinkt stalen kozijnankers zijn toegepast in het buitenblad van metselwerk. In enkele situaties hebben we volledig roestige kozijnankers aangetroffen met diameter afname met als gevolg dat metselwerk wordt opgedrukt en ruimte ontstaat op deze posities in de lintvoegen die deze situatie alleen zal doen verergeren en meer schade zal veroorzaken.
Noodzaak spouwankers
Natuurkrachten hebben veel invloed op het buitenblad van een spouwmuur constructie en het eigen gewicht (massa) van het metselwerk heeft ook een belangrijk aandeel in krachten die op een gevel worden uitgeoefend. Daarom worden bij gevels met houtskelet binnenbladen veelal geveldragers toegepast waar metselwerk op wordt geplaatst tot een bepaalde grootte en verdiepingshoogte.
Aangezien een houtskelet binnenblad onvoldoende stijf is (minder sterk dan een steenachtig homogeen substraat) en als buigslap wordt aangemerkt, komen alle krachten die invloed hebben op gemetselde gevels in deze situatie voor het grootste deel voor rekening van baksteen metselwerk buitenblad. Mede door onjuiste verankering door toepassing van kozijnankers in het buitenblad, bouwfouten en de hiervoor genoemde situaties met verzinkt stalen spouwankers, zullen eerder scheuren ontstaan in metselwerk van de buitengevel.
De verankering van buitenblad met binnenblad in situaties met houtskelet binnenbladen noemt men contourverankering waarbij spouwankers alleen in de houten stijlen mogen worden aangebracht, met uitzondering van houten stijlen rondom gevelvulling en randen (uiteinden van het houtskelet).
In de bovenste 50cm en 100cm vanuit de hoeken van een gebouw mogen geen spouwankers worden toegepast in een houtskelet binnenblad. Uitzonderingen daargelaten zoals bij dilataties en specifieke constructiedetails.
Door hiervoor genoemde beperkingen en situaties met betrekking tot verankeren buitenblad metselwerk aan een binnenblad van houtskelet, zorgen deze soms ook voor problemen met geveldragers die door verschillende oorzaken onvoldoende geborgd zijn aan casco betonconstructie.
Hoe lossen we dit probleem in heden en toekomst op?
Tegenwoordig worden bij spouwmuur constructies die bestaan uit een buitenblad van metselwerk en een binnenblad van houtskelet veelal roestvast rondstalen spouwankers toegepast van (A4) RVS 316 kwaliteit.
Dan hebben we het alleen nog maar over gebouwen met houtskelet binnenbladen waarbij verzinkt stalen spouwankers zijn toegepast. Deze gebouwen vormen een risico voor zowel de gezondheid als grote kans op ernstige gevolgen voor bewoners, gebruikers en passanten als de gevel zal bezwijken of zelfs al bij een enkele loskomende baksteen.
Kan gevelmetselwerk opnieuw worden verankerd aan bestaand houtskelet?
In de praktijk blijkt het lastig om vanaf de buitenzijde RVS Air Twist renovatie-spouwankers aan te brengen, je kunt immers niet exact zien waar de houten stijlen zich bevinden. De houten stijlen zijn soms niet dikker dan 38mm. Het aan de buitenzijde openmaken en verwijderen van bakstenen, het zoeken, nieuwe spouwankers aanbrengen en daarna de gevel weer netjes dichtmaken en afwerken is een kostbare en tijdrovende klus waarbij vaak ook een steiger nodig is.
Een eventueel alternatief op kleine schaal is het toepassen van RVS Air Twist renovatie-spouwankers die van binnen uit (vanuit de woning) worden geplaatst na het verwijderen van de afwerking aan de binnenzijde van kamers waardoor het houtskelet zichtbaar wordt. In sommige situaties kan zelfs de afwerking kamerzijde van het binnenblad intact blijven als goede resultaten worden geboekt met een hout-scan/detector en hierbij stijlen met voldoende dikte aanwezig zijn.
Om helemaal zeker te zijn van een goede en juiste verankering is het niet anders dan het compleet verwijderen van bestaand buitenblad (gevelmetselwerk) en een nieuw buitenblad op te metselen met nieuwe bakstenen waarbij tevens alle aansluitingen worden gecontroleerd en verbeterd waar nodig.