Vergipsing baksteen metselwerk

Grauw witte waas op baksteen metselwerk

Je ziet het meestal bij gevelmetselwerk die het meest blootgesteld wordt aan neerslag (regenzijde). In deze situatie gaat het om woningen die gebouwd zijn eind jaren 60, een poos geleden dus. Je ziet duidelijk dat de grauwe waas zich voordoet op de baksteen. We hebben het hier over vergipsing omdat deze grauwe waas zich heeft afgezet op het buitenoppervlak van met name de bakstenen en lastig te verwijderen is. 

Door het uitvoeren van destructief onderzoek kunnen we eenvoudig achterhalen welke oorzaken hebben bijgedragen aan het vergipsen, tot zelfs jaren na het optrekken van dit gevelmetselwerk.

Vergipsing en gevolgschade metselwerk
Zavel

Hoe komt het dat kalk (bindmiddel) als onderdeel van de oorspronkelijke speciemortel, zich aan het oppervlak van baksteen metselwerk vastzet? Naast de eigenschappen van het kalk (zoute mineralen) onderzoeken we verder.

Op de afbeelding linksboven met rode baksteen zie je duidelijk de grauwe waas op de bakstenen kort na een hevige regenbui, het voegwerk en daarachter de legmortel zijn vochtverzadigd en steekt qua contrast sterk af. Door een chemisch proces kan tevens gevolgschade ontstaan, in deze situatie het afsplinteren van de baksteenhuid. Op de afbeelding rechts het metselwerk met gele baksteen waarbij hetzelfde euvel. Hier hebben we een opening gemaakt in het buitenblad.

Tijdens het uit-boren en hakken van de baksteen werd het ons meteen duidelijk dat hier een sterk bepalende factor aanwezig is. De samenstelling van de speciemortel (legmortel) bevat naast Portland cement en kalk het aggregaat Zavel.

Zavel is een grondsoort die merendeels uit zand bestaat met tussen 8 en 25% kleideeltjes en uiterst geschikt als aggregaat werd toegepast in metselspecie, ook tegenwoordig nog maar dan in kant en klare droge mortelspecie. 

Men spreekt van Zavel als grond een bepaald percentage leem (klei) bevat. Het hoofdbestanddeel van Zavel wordt gevormd door rondkorrelig zand (0>- 2mm). Dit geelachtige zand is een mengsel tussen leem en zand waardoor het smeuïger is en het vocht langer vasthoudt. Daarom is het uitermate geschikt voor het aanmaken van metselmortel. Het nadeel van zavel is de vorstgevoeligheid.

Voor het bereiden en mengen van de speciemortel (Portland cement, Kalk bindmiddel en fijn-middelgrof Zavel aggregaat) werd er meestal ook een luchtbelvormer aan toegevoegd, waardoor een vetter en langer verwerkbare speciemortel verkregen werd.

Een luchtbelvormer zorgt ervoor dat de mortel minder stroef verwerkt kan worden en minder hoeveelheden (volume) water nodig is voor verwerking, het belangrijke nadeel -van minder water aanwezig in de mortelsamenstelling- is dat kalkdeeltjes daardoor in eerste instantie onvoldoende kunnen uitharden en in een later stadium alsnog -na het vele vocht in metselwerk- hydrateert, zelfs jaren later na optrekken van metselwerk waarbij gevels tijdenlang worden blootgesteld aan veel neerslag en daarbij de legmortel dus bijdraagt (Zavel) aan het vasthouden van vocht, hebben wij mogelijk de oorzaak gevonden van deze vergipsing.

Vergipsing uitbloei gevelmetselwerk

Het verwijderen van de vergipsing van het oppervlak van bakstenen kan mechanisch door het softstralen of luchtgommen met een fijn granulaat. Het gewenste resultaat bereik je door het uitvoeren van enkele proefvlakken op verschillende posities. De oppervlakte van de baksteen zal enigszins lichte schade oplopen en daarom adviseren wij het aanbrengen van een impregneermiddel als bescherming van gevelmetselwerk tegen neerslag en vervuiling na afloop.