Metselwerk Onderzoek en Advies Archieven

Spouwanker onderzoek

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar10 januari 202220/04/2023

Bouwkundig spouwanker onderzoek

Thor Logical voert jaarlijks tientallen onderzoeken uit aan metselwerk constructies.

Een groot deel hiervan zijn spouwmuurconstructies bestaande bouw van vorige eeuw. Om een spouwmuur constructief sterk te kunnen maken worden vanaf de eerste toepassing spouwankers van metaal aangebracht om buitenblad met binnenblad te koppelen.

Detail - doorsnede 002_Tekengebied 1

Wij constateren in tenminste 80% van onze jaarlijkse gevelonderzoeken met spouwmuurconstructies, dat de originele metalen spouwankers functioneel niet meer voldoen en zichtbaar aan het einde van hun levensduur zijn. In ernstige situaties moeten op zeer korte termijn (0-3 maanden) renovatiespouwankers worden geplaatst. In andere situaties 12 tot 36 maanden, met als aanbeveling om jaarlijks de posities op locatie te laten controleren (monitoren). Wij voeren een spouwmuur onderzoek uit conform BRL 2109.

Inmiddels hebben we veel geleerd over na-isoleren (spouwvullingen) en wat daarvan de gevolgen kunnen zijn, daarnaast hebben we geconstateerd tijdens onderzoeken die plaats hebben gevonden tussen 2019 en 2021, dat destijds in zijn geheel of plaatselijk onvoldoende spouwankers zijn toegepast, of verkeerd zijn geplaatst, teveel speling hebben en/of dat spouwankers volledig verroest of doorgesleten zijn.

Bij een gevelinspectie voeren wij altijd destructieve onderzoeken uit op meerdere posities en verschillende windrichtingen, tevens controleren wij de kwaliteit en conditie van metselwerk, voegwerk, bouwdetails en of er koudebrug situaties aanwezig zijn.

Thor Logical bevindingen 2019-2021

40 gevelinspecties met spouwmuurconstructies (gemiddeld op jaarbasis).
80%-90% hiervan zijn spouwankers niet functioneel (meer dan 30 gevelinspecties).
Onvoldoende spouwankers aanwezig in geheel structureel of plaatselijk.
Spouwankers onjuist geplaatst, teveel speling, verroest of doorgesleten.

Belang van nulmeting

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar27 december 202111/02/2022

Nieuwbouw activiteiten gaan in de meeste situaties gepaard met aanhoudende hevige trillingen waartegen bestaande bouw niet altijd bestand is. De trillingen gaan door de grond en bereiken als eerste de fundering van een bouwwerk. Zodra er schade is ontstaan aan een bestaand bouwwerk, in de buurt van de nieuwbouwactiviteiten, wordt dit gemeld bij de gemeente en in veel situaties bij de verzekeraar(s).

Hoe gaan we bij een nulmeting van een woonblok of pand te werk? Eerst zoeken we online de gegevens op (Geodata) over het complex, met bouwjaar en/of het pand een bepaalde status en waarde heeft in de directe omgeving en zoeken eventueel de nodige gegevens op over de fundering, de historie en functie van het pand m.b.t. plaatsgevonden wijzigingen .

Indien mogelijk doen we eerst meerdere metingen vanaf de grond met tenminste één markeerpaaltje die we eerst (op eigen grond bestaande bouw) in de grond slaan en te lood stellen en waar we een meetinstrument op plaatsen, daarmee kunnen we zowel de nok of dakrand en de goothoogte’s vastleggen en blijven monitoren. Hierna voeren we een lintvoegwaterpassing uit (indicatief) en kunnen hiermee reeds aanwezige posities met verzakkingen van het pand of woonblok indicatief tot op de millimeter vastleggen. Ook maken we gebruik van bijvoorbeeld aanwezige ijkbouten of putdeksels op vaste posities. Tevens meten we bij de entree (woningtoegang) het vloerpeil niveau en leggen deze vast om te monitoren.

Bij reeds aanwezige schade’s/scheuren in gevelmetselwerk noteren we de omvang en plaatsen scheurmeters waar nodig. Door regelmatig de situatie te monitoren en soms (helaas) het noodzakelijk vastleggen van nieuwe schade’s, scheuren en/of zakkingen, bouwen we een dossier op voor later. Vanzelfsprekend helpen we de nieuwbouw organisaties en bewoner(s) of eigenaar van bestaande bouw pand of complex met hersteladviezen, mocht er schade zijn opgetreden tijdens de bouwactiviteiten.

Afschilferen bakstenen

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar12 november 202127/12/2021

Het afschilferen van de baksteenhuid komt eerder voor in situaties met hoge vochtbelasting en/of waar voegwerk ooit plaatselijk is vernieuwd, wat is hier aan de hand?

In een aantal situaties hebben we kunnen vaststellen dat deze baksteen soorten en kwaliteiten destijds al niet geschikt waren voor gevelmetselwerk. Hardgrauw baksteen kwaliteit is al meer dan honderd jaar de norm en standaard geschikt voor gevelmetselwerk bij grotere bouwwerken, de soorten die we hier aantreffen (afbeeldingen), waarbij het oppervlak afschilfert en verpoederd, zijn helaas van inferieure kwaliteit. Hoe komt dat?

De bakstenen zijn in deze situaties gemaakt van een magere kleisoort waaraan zeer fijn zand is toegevoegd of eerder kleipoeder. Deze klei samenstelling heeft men gevormd in een mal, daarna gedroogd en weer daarna gebakken in een steenoven. Deze bakstenen werden in de steenoven niet al te hoog verhit, om te voorkomen dat al tijdens het bakken scheuren zouden ontstaan. De celstructuur van deze inferieure baksteen kwaliteit is minimaal ten opzichte van een standaard hardgrauw baksteen kwaliteit. Daarom nemen deze inferieure bakstenen minder water op, omdat ze namelijk minder poreus zijn en toch niet al te hard en sterk zijn. Daar komt wel bij dat deze inferieure bakstenen (qua toepassing) minstens 70 jaar hun dienst bewezen hebben en dat deze stenen door normale degradatie steeds minder poreus geworden zijn (dichtslibben van cellen).

Nemen we in ogenschouw de regelmatige en verhoogde waterbelasting op het voegwerk (eveneens 70 jaren oud), dan wordt het hemelwater nog redelijk opgenomen door de mortel zelf maar kan het vocht in de gevel nauwelijks nog door het bakstenen metselwerk terug transporteren en drogen aan het buitenklimaat. Het metselwerk in deze situatie is overigens nimmer gehydrofobeerd, toch zien we matige absorbtie tijdens testen met de Karsten buis op de bakstenen zelf. Wanneer wordt het schadebeeld dan groter?

Het schadebeeld wordt groter zodra voegwerk vervangen wordt bij bepaalde inferieure bakstenen (zoals in deze situaties met het afschilferen en verpoederen van bakstenen) en waarna vochttransport terug uit de muur naar het buitenklimaat wordt belemmerd door vernieuwde voegmortel en vochtverzadiging optreedt langs de baksteen- buitenranden.

Wat nu wel en wat niet!

Wat wel:

Eerst inventariseren; waar (posities), waarom (oorzaken), algemene integriteit (factoren)
Stenen laten beproeven en testen in laboratoria (minstens twee verschillende laboratoria)

Wat niet:

Gevelmetselwerk schoonspoelen, ook niet zachtreinigen met water
Geen bakstenen mechanisch verwijderen
Geen voegmortel mechanisch verwijderen
Geen steenversteviging toepassen (minimale porositeit)
Geen buitenisolatiepakket en afwerking aanbrengen met lijm en ankers aan metselwerk (loslaten ondergrond)

Zout Gevelmetselwerk

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar12 oktober 202123/12/2021

Gevelmetselwerk in een vochtige zilte lucht klimaat neemt meer zout op afhankelijk van de porositeit van de baksteen en voegwerk. Zout trekt weer vocht aan en houdt deze langer vast.

Omdat het vocht in het gevelmetselwerk langer zal aanhouden door de aanwezigheid van zoutkristallen, zullen deze kristallen toenemen in omvang en kunnen zodoende druk opbouwen tot wel 80 Bar oftewel 80 x 100 kPa (kilo Pascal).

De gevolgen van een langdurige en aanhoudende situatie met natte gevels zijn bekend. Tegenwoordig zijn er beproefde systemen waarmee een teveel (overschot) aan zouten aan gevelmetselwerk onttrokken kunnen worden en een balans zal ontstaan waardoor de mogelijkheid zal voordoen om het gevelmetselwerk en voegwerk na enige tijd weer te kunnen herstellen op traditionele manier. Enkele weken na dit gevelherstel kan men al een systeem toe gaan passen waarmee de opname van zouten zal worden beperkt en/of kan worden gereguleerd met een langer behoudt van het gevelmetselwerk als resultaat.

Spouwvervuiling

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar17 september 202123/12/2021

Wat is Spouwvervuiling?

Sinds de jaren 30 van vorige eeuw worden spouwmuurconstructies van metselwerk toegepast bij woningen. Tussen de buitenmuur en de binnenmuur is een holle ruimte die we spouw noemen, soms is de spouw voorzien van isolatiemateriaal. In het begin toen spouwmuurconstructies voor het eerst werden toegepast, was de spouwmuur geventileerd en zat er nog geen isolatiemateriaal in de spouw. Tijdens het vol en zat metselen van de gevel (buitenmuur), viel telkens een beetje overtollige speciemortel aan de achterkant van de baksteen in de spouw en dit hoopte zodoende op tot enkele of meerdere lagen. We zien ook regelmatig bouwafval in de spouwruimte zoals achtergebleven bouwmaterialen.

Door het ophopen in de spouw drukt de mortel samen en klontert deze tot een geheel, op die posities komen vaak vochtbruggen en/of koudebruggen voor waar tevens thermisch warmteverlies aanwezig is en veelal gevolgschade kan optreden bij gevelelementen.

Asbest en gevelinspectie

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar9 augustus 202123/12/2021

Bij houten raamkozijnen werden vaak dunne en smalle randstroken van asbest langs de kozijnstijlen en voor de spouwlat aangebracht als waterkering in de spouwmuur. Ook komen wij regelmatig ‘asbestverdacht bitumen waterkering materiaal’ tegen boven gevelvullingen en verdiepingsvloer niveau, bij bijvoorbeeld de zogenoemde betongevelbanden. Laboratoriumonderzoek zal verder moeten uitwijzen of deze materialen inderdaad asbest bevatten en of deze schadelijk zijn voor de gezondheid.

In rechte schoorsteenkanalen van metselwerk zien we toch vaak nog de bekende asbestkanalen en soms in het ergste geval, komen we houtskelet binnenbladen tegen met asbest-plaatafwerking aan de spouwzijde.

Daarnaast treffen we ook monoliet gevormde waterslagen aan bij borstweringen en de welbekende doorvoer- kanalen of koorden van gevelkachels die asbesthoudend zijn.

Tijdens onze inspecties komen we regelmatig in contact met asbest inventarisatie inspecteurs op het zelfde project en herstellen ‘in overleg’ de schade aan metselwerk die tijdens asbest inventarisatie onderzoek is veroorzaakt.

Ook inspecteren wij de aansluiting van gevels met hellende en/of platte daken en treffen ook daar regelmatig asbestverdacht materiaal aan.

In situaties waarbij de gevelvullingen worden vervangen stuit men o.a. op asbest langs de kozijnstijlen en soms erboven de waterkering van asbest houdend bitumen materiaal. Hier ontstaat een probleem als het houten kozijn wordt verwijderd door een asbest- verwijdering/sloop partij en een nieuw kozijn geplaatst moet worden door een andere partij. In deze bijzondere situaties die vaker voorkomen dan we denken, dient vooraf een goed werkplan te worden uitgewerkt.

Gevelinspectie na brand

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar16 juli 202123/12/2021

Dagelijks komen woningbranden voor waarbij schade aan de gebouwschil ontstaat.

In bijna alle situaties kunnen alle zichtbare schade’s weer hersteld worden door vakmensen en specialisten.

Een brand met hoge temperaturen echter, kan bij gevels van metselwerk grote schade’s veroorzaken die niet altijd of direct waarneembaar zijn, denk aan gesmolten waterkeringen of bouwdelen met constructieve functies maar ook aantasting van monoliet metselwerk en met name muren die opgetrokken zijn met kalkhoudende mortels.

De kalk in een kalkhoudende mortel kan door brand omgezet worden in ongebluste kalk waardoor spanningen op bestaand metselwerk zullen toenemen, waaruit weer gevolgschade kan ontstaan zoals het afschilferen van baksteen en voegwerk in een later stadium.

In die situaties met gevolgschade aan metselwerk door o.a. eerdere blootstelling aan hoge temperaturen bij brand, kunnen wij de nodige onderzoeken uitvoeren t.b.v. adviezen geven voor herstellen van monolithisch metselwerk.

Metselwerk Reparatie

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar5 juli 202109/08/2021

12aac7b1-d052-4f4e-84e7-f511880f4ee7

Schade aan metselwerk laten herstellen is de beste manier om erger te voorkomen. Metselwerk dat schade heeft opgelopen verliest vaak een groot deel van een belangrijke functie. Als mechanische schade aan metselwerk is ontstaan door plotselinge impact van onder, boven of opzij, dan is het geheel onvoldoende homogeen of compact verbonden en kunnen scheuren optreden tussen mortel en bakstenen waardoor het metselwerk los bij elkaar op z’n plek wordt gehouden slechts door zwaartekracht of tussen omliggende bouwelementen. Bij hoge wateropname kan vocht in de naden achterblijven en bevriezen in de winter waardoor ijs in volume en daarmee de schade en scheurvorming zal toenemen. Metselwerk reparatie dient ook esthetisch te zijn waarbij het karakter en beeld behouden blijft van de uitstraling die het metselwerk geeft en aan de buurt.

Metselwerk reparatie kan ook tijdens regulier onderhoud worden uitgevoerd waarbij kleine herstellingen direct opgepakt kunnen worden.

Ook zijn er regelmatig bakstenen van ouder metselwerk die los komen door natuurgeweld en soms door uitvoeringsfouten aan gevelmetselwerk, waardoor onveilige situaties kunnen ontstaan en direct actie ondernomen zal moet worden door vakkundig en veilig onderzoek.

Oude gebouwen met massief steensdik gevelmetselwerk waarbij gevelankers of stalen onderdelen zijn gaan roesten in metselwerk hebben ook schade’s en scheuren die achteraf te herstellen zijn en waarbij de oorzaak van het probleem vaak kan worden verholpen door vakkundig herstel.

Tenslotte komen we aan bij het opnieuw verbinden van metselwerk op constructieve wijze. Met muurankers in diverse lengtes en diameters kunnen gevels weer eenvoudig aan bouwmuren gekoppeld worden, losse metselwerk elementen kunnen weer vastgezet worden en spouwmuurconstructies kunnen weer snel worden hersteld met renovatiespouwankers die doorheen gevelmetselwerk aangebracht worden in het binnenspouwblad van beton, steen of hout. Ook komen renovatiespouwankers goed van pas bij het toegevoegde gewicht van buitenschil isolatie systemen.

Soms is metselwerk reparatie onoverkomelijk maar vaak had dit eenvoudig kunnen worden voorkomen; zoals voorafgaand het vervangen van gevelkozijnen, door het preventief versterken en toepassen van een latei constructie herstelsysteem boven het gevelkozijn en waardoor het metselwerk niet zal losscheuren of uiteenvallen.

Meer informatie over metselwerk reparatie producten en systemen kunt u vinden op www.thorhelical.nl

Particulieren kunnen hier eveneens rechtstreeks terecht voor het aanvragen van een offerte bij Thor Helical gecertificeerde aannemers in de eigen regio om metselwerk reparatie en herstel uit te laten voeren https://www.thorhelical.nl/offerte-aanvragen/

Schade door kozijnankers

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar9 juni 202123/12/2021

Gevelmetselwerk ‘schade door kozijnankers’

Om houten kozijnen vormvast in een spouwmuur-constructie te bevestigen worden aan het binnenblad van metselwerk gegalvaniseerde kozijnankers aangebracht. Als het metselwerk van het binnenblad tot een bepaalde hoogte is opgetrokken worden de houten kozijnen op hoogte gesteld (te lood en waterpas op een vastgestelde positie) en afgeschoord met houten latten. Vooraf wordt ter plaatse van de spouw positie een zogenoemde spouwlat van hout tegen de kozijnstijlen aangebracht met grote spijkers, deze spouwlat krijgt gewoonlijk een behandeling met een laag (loodvrije)menie net als het kozijn rondom. De kozijnankers worden bij voorkeur in de hoek en aansluiting houten kozijnstijl met spouwlat aangebracht, in het houten kozijn zelf. Bij hardhouten kozijnen is het makkelijker om de kozijnankers in de spouwlat (vaak een minder harde houtsoort) aan te brengen.

Op een bepaald moment kwam men op een (goedbedoeld) idee, om ook in het gevelmetselwerk kozijnankers in houten gevelvullingen aan te brengen in een spouwmuur-constructie, waardoor we tegenwoordig in veel situaties met gevelmetselwerk schade’s tegenkomen door roestende kozijnankers. Stukken steen komen los en kunnen vallen en gevaar opleveren voor passanten. Ook zien we vaker dat metselwerk wordt uiteengedrukt of opgedrukt waardoor scheuren ontstaan in lintvoegen en het gevelmetselwerk niet meer homogeen verbonden is als geheel.

Kozijnankers die destijds in het buitenblad van gevelmetselwerk zijn aanbracht en inmiddels zijn gaan roesten moeten wel zo snel mogelijk worden verwijderd. In het verleden bij gevelherstel en onderhoud werden voegen wel vernieuwd maar deed men niets aan roestende kozijnankers terwijl kapotte stenen en stootvoegen vaak wel werden hersteld maar lengtescheuren in lintvoegen nauwelijks, met als gevolg dat eerder waterophoping in een scheur in een lintvoeg bij vorst zal gaan uitzetten en de schade alsmaar groter wordt, dit komt voor bij gevelmetselwerk van bakstenen die slecht hechten aan de mortel en waar het constructief herstellen van gevelmetselwerk tot hoge kosten kan leiden.

Kozijnankers worden ook met kunststof pluggen bevestigd en toegepast op plekken waar nieuw metselwerk aansluit op bestaand metselwerk (afbeelding rechts).

Gedane zaken qua gevelonderhoud

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar14 mei 202123/12/2021

Gedane zaken kwaliteit gevelonderhoud. Veelvuldig komen we situaties tegen waarbij gevelmetselwerk en betondelen zijn hersteld echter van korte duur omdat voor of tijdens uitvoering niet of nauwelijks gekeken wordt naar werkelijke oorzaken.

Bij hoge gebouwen valt moeilijk af te lezen wat de kwaliteit van het gevelherstel algemeen is tenzij je de kans krijgt om er recht voor te staan. Gelukkig zijn er voldoende gevelspecialisten die wel serieus omgaan met bepaalde situaties die ze aantreffen en die ook duurzaam advies durven te vragen.

Door een gevelspecialist zijn we benaderd voor een gevelonderzoek omdat vele schades wel goed in beeld zijn maar de oorzaken niet en destructief onderzoek daarbij kan helpen om de juiste strategie te bepalen voor duurzaam herstel. In het metselwerk van de kopgevel komt veel staal voor en gevolgschade daarvan m.b.t. metselwerk algemeen. Ook de oppervlakte schade van de monolithisch gevormde betonnen gevelbanden kwam aan bod. Meerdere lagen coating verhullen deze betonschade’s niet meer, ook het betonherstel dat afgelopen jaren (rudimentair van aard) was uitgevoerd heeft niet het duurzame karakter dat je ervan zou mogen verlangen.

Kortom, het gevelonderhoud van afgelopen jaren had beter gekund. Als voorbeeld het staal van kozijnankers aan de oppervlakte duidelijk waarneembaar is blijven zitten, deze roestende kozijnankers hebben ook kans gezien het metselwerk op en uit elkaar te drukken. De spouwankers zijn eveneens gaan roesten en daarnaast zijn ooit tijdens de bouw beton- stalen staven ter versterking in lagen geplaatst van de bovenste verdieping in kopgevelmetselwerk, en al die jaren en keren dat onderhoud heeft plaatsgevonden visueel zichtbaar. Gelukkig in deze situatie met de kopgevel is het niet te laat, de juiste gevelspecialist is hier aan het werk en kiest voor duurzaam herstel.

Op bovenstaande afbeelding zie je de aansluiting van reparatiemortel op het originele beton met wapening. Hier is echter onvoldoende duurzaam gehandeld.

Mandelige muur herstellen

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar29 april 202123/12/2021

Een scheiding- tussenmuur of bouwmuur tussen twee woningen of als gezamenlijk onderdeel van appartementen, die dezelfde fundering delen, wordt in het kader van gemeenschap een ‘Mandelige muur’ genoemd.

Het onderhoud en/of vernieuwing van een mandelige fundering of muur, als gemeenschappelijk eigendom, is voor rekening van alle mede-eigenaren (bijvoorbeeld VvE), in ieder geval een (bepaald) deel afhankelijk van de situatie.

Voor het onderzoeken en schrijven van adviezen bij scheurherstel metselwerk kunnen de kosten van het onderzoek en schrijven van het rapport worden gedeeld waar het een mandelige fundering en muur betreft.

De herstelkosten van een mandelige fundering en muur, zoals technisch scheurherstel metselwerk en versterking van fundering en metselwerk, dienen ook gedeeld te worden met mede-eigenaren.

Artikel 5:65 BW bepaalt dat mandelige zaken op kosten van alle mede-eigenaars (deelgenoten) worden onderhouden, gereinigd, en, indien nodig, vernieuwd. De ene mede-eigenaar kan dus van de andere mede-eigenaar vorderen dat deze meebetaalt aan onderhoud of aan een noodzakelijke vernieuwing.

[bron]

Onderhoud van een mandelige muur of fundering

Klimaatverandering en wachten op scheuren in metselwerk

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar1 april 202123/12/2021

Droogte en een laag grondwaterpeil is funest voor woningen en gebouwen van metselwerk. Vorig jaar en het jaar daarvoor (2019) hebben we veel kunnen lezen en zien wat er met oudere woningen kan gebeuren als de droogte een lange periode aanhoudt.

Scheefstand en verzakking van woningen is niet tijdelijk en als het al gebeurt dan zien we de ernst van de zaak niet direct in. Pas als scheuren zich openbaren, ramen en deuren niet meer open of dicht kunnen, vloeren kraken en lekkages optreden, dan pas komt men in actie. Bij het verkopen van een woning hoort een taxatierapport. Een huis vol scheuren bewonen is niet prettig maar een huis vol scheuren kopen is een risico. Funderingschade en omgevingsfactoren lossen zichzelf niet op. Niets doen is geen optie.

Niet alleen woningen en gebouwen van metselwerk hebben kans op scheuren in metselwerk, ook infrastructuur zoals kade’s en bruggen met een fundatie blijken onvoldoende bestand of duurzaam te zijn. Veel scheuren in metselwerk verdwijnen achter nieuw voegwerk en zo zie je er een bepaalde tijd niets meer van.

Het opsporen van scheuren in metselwerk kan tegenwoordig wel met automatische scheurdetectie op basis van foto’s en kunstmatige technologie (TNO).

We hebben ook goed nieuws voor woning en gebouw -eigenaren en/of potentiële woningverkopers die niet willen blijven (af)wachten tot hun huis of pand kapot gaat of onverkoopbaar wordt door onze huidige klimaat(verandering) en omgevingsfactoren.

Als de fundering voldoende sterk en stabiel is kan men preventief metselwerk versterken met producten en systemen van Thor Helical.

Thor Helical is ontwikkelaar en wereldwijd marktleider van producten en systemen om metselwerk vrijwel onzichtbaar te herstellen en te versterken. Naast scheurherstel systemen zijn er ook ankers die snel en eenvoudig aan te brengen zijn. Alle metselwerk wapening producten zijn van hoogwaardig roestvast staal. Na herstellen van scheuren en aanbrengen van nieuw voegwerk is het metselwerk weer als nieuw.

Vergipsing Baksteen Metselwerk

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar11 maart 202123/12/2021

Grauw witte waas op baksteen metselwerk

Je ziet het meestal bij gevelmetselwerk die het meest blootgesteld wordt aan neerslag (regenzijde). In deze situatie gaat het om woningen die gebouwd zijn eind jaren 60, een poos geleden dus. Je ziet duidelijk dat de grauwe waas zich voordoet op de baksteen. We hebben het hier over vergipsing omdat deze grauwe waas zich heeft afgezet op het buitenoppervlak van met name de bakstenen en lastig te verwijderen is.

Door het uitvoeren van destructief onderzoek kunnen we eenvoudig achterhalen welke oorzaken hebben bijgedragen aan het vergipsen, tot zelfs jaren na het optrekken van dit gevelmetselwerk.

Hoe komt het dat kalk (bindmiddel) als onderdeel van de oorspronkelijke speciemortel, zich aan het oppervlak van baksteen metselwerk vastzet? Naast de eigenschappen van het kalk (zoute mineralen) onderzoeken we verder.

Op de afbeelding linksboven met rode baksteen zie je duidelijk de grauwe waas op de bakstenen kort na een hevige regenbui, het voegwerk en daarachter de legmortel zijn vochtverzadigd en steekt qua contrast sterk af. Door een chemisch proces kan tevens gevolgschade ontstaan, in deze situatie het afsplinteren van de baksteenhuid. Op de afbeelding rechts het metselwerk met gele baksteen waarbij hetzelfde euvel. Hier hebben we een opening gemaakt in het buitenblad.

Tijdens het uit-boren en hakken van de baksteen werd het ons meteen duidelijk dat hier een sterk bepalende factor aanwezig is. De samenstelling van de speciemortel (legmortel) bevat naast Portland cement en kalk het aggregaat Zavel.

Zavel is een grondsoort die merendeels uit zand bestaat met tussen 8 en 25% kleideeltjes en uiterst geschikt als aggregaat werd toegepast in metselspecie, ook tegenwoordig nog maar dan in kant en klare droge mortelspecie.

Men spreekt van Zavel als grond een bepaald percentage leem (klei) bevat. Het hoofdbestanddeel van Zavel wordt gevormd door rondkorrelig zand (0>- 2mm). Dit geelachtige zand is een mengsel tussen leem en zand waardoor het smeuïger is en het vocht langer vasthoudt. Daarom is het uitermate geschikt voor het aanmaken van metselmortel. Het nadeel van zavel is de vorstgevoeligheid.

Voor het bereiden en mengen van de speciemortel (Portland cement, Kalk bindmiddel en fijn-middelgrof Zavel aggregaat) werd er meestal ook een luchtbelvormer aan toegevoegd, waardoor een vetter en langer verwerkbare speciemortel verkregen werd.

Een luchtbelvormer zorgt ervoor dat de mortel minder stroef verwerkt kan worden en minder hoeveelheden (volume) water nodig is voor verwerking, het belangrijke nadeel -van minder water aanwezig in de mortelsamenstelling- is dat kalkdeeltjes daardoor in eerste instantie onvoldoende kunnen uitharden en in een later stadium alsnog -na het vele vocht in metselwerk- hydrateert, zelfs jaren later na optrekken van metselwerk waarbij gevels tijdenlang worden blootgesteld aan veel neerslag en daarbij de legmortel dus bijdraagt (Zavel) aan het vasthouden van vocht, hebben wij mogelijk de oorzaak gevonden van deze vergipsing.

Het verwijderen van de vergipsing van het oppervlak van bakstenen kan mechanisch door het softstralen of luchtgommen met een fijn granulaat. Het gewenste resultaat bereik je door het uitvoeren van enkele proefvlakken op verschillende posities. De oppervlakte van de baksteen zal enigszins lichte schade oplopen en daarom adviseren wij het aanbrengen van een impregneermiddel als bescherming van gevelmetselwerk tegen neerslag en vervuiling na afloop.

Gevel en Dak – verduurzaming advies

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar9 maart 202123/12/2021

Bij gebouweigenaren is oude- en meer recente technische kennis over hun complex(en) terug te vinden in documentatie binnen archieven en/of computersystemen. De documentatie van een complex is vaak niet meer volledig omdat veelal stukken zijn verdwenen of onvoldoende zijn bijgehouden, waardoor niet altijd duidelijk is wat er achter een gevel- of dak afwerking aanwezig is en of dit strookt met de huidige aanwezige bouwinformatie.

Soms krijgen we met wat geluk bestektekeningen of werktekeningen toegestuurd en als het kan revisietekeningen met daarbij de bouwdetails (en een materiaalstaat met stempel definitief zou helemaal geweldig zijn). Omdat bestek- en werktekeningen sterk kunnen afwijken van de werkelijkheid (hoe er destijds ook echt gebouwd is), komen we in de praktijk tijdens gevel- en dakinspecties vaak voor verrassingen te staan en blijkt een detail of bouwmateriaal anders te zijn dan gearchiveerde bouw- informatie en/of documentatie.

Met alle respect voor de bouwlieden in de decennia van de wederopbouw (na WW2) en met name de periode tussen 1970 en 1988, zien we dat een gebouwschil in werkelijkheid vaak afwijkt en/of anders qua doorsnede is uitgevoerd dan oude tekeningen en huidig uiterlijk ons hebben doen vermoeden. In de decennia van de wederopbouw werden woningen uit de grond gestampt met de kennis, de middelen en bouwmaterialen – waaronder asbest – die op dat moment voorradig waren. Na de ontdekking en toepassing van aardgas in Nederland (1959-1963) kwam er meer hoogbouw en qua snelheid ook meer prefab toepassingen bij. Om de snelheid van bouwen te optimaliseren qua gebouwschil, werd een tariefsysteem ingevoerd.

Tariefsysteem

Bij het behalen van een vastgestelde productie per bouwdiscipline per dag, ontvingen de bouwlieden een extra geldbeloning naast het netto loon. Het voordeel van een (rond het millennium 2000 afgeschaft) tariefsysteem is dat de productie gehaald werd binnen gestelde bouwtermijn. De nadelen (slordigheden) van het tariefsysteem blijken eveneens zoals:

Spouw niet overal even breed en spouwvervuiling
Details die niet kloppen en juist voor problemen zorgen zoals waterkeringen
Onvoldoende spouwankers en/of onjuist geplaatst
Onzorgvuldig isolatie of zelfs na-isolatie toegepast
Gevolgschades door onvoldoende materialenkennis
Makke gevelmetselwerk door onjuist gebruik (gemak) van toeslagmiddelen in de legmortel
Bouwschuim – vilt – folie – en overige chemie of kunststof; onbekendheid met de juiste toepassingen

Een ander belangrijk nadeel van bouwen in Nederland tot circa 1980 was het gebrek aan voldoende kennis over toepassen van isolatie en thermische onderbreking in gebouwconstructies.

Tijdens gevel- en dakinspecties van wooncomplexen vanaf bouwjaar 2010, zien we dat de invloed van bouwtoezicht sterk achterwege is gebleven. In de periode vanaf 2010 trokken gemeenten zich terug met bouw- en woningtoezicht, werd er minder dagelijks toezicht door bouwopzichters uitgeoefend of kregen bouwopzichters meer projecten toebedeeld, waardoor onvoldoende aanwezigheid, aandacht en betrokkenheid ontstond. Zodoende kon de bouwopzichter onvoldoende ondersteuning bieden aan de uitvoerder en bouwplaats personeel.

De verantwoordelijkheid van bouwbedrijven en gebouweigenaren werd alsmaar groter en alle precaire zaken zoals eisen aan constructies, brandveiligheid en energetische duurzaamheid werden richting de aannemers verschoven. Dit zien we ook in het nieuwe kwaliteitsborging systeem.

Nu begrijpt men ook waarom een gevel- en dakinspectie noodzaak is bij bestaande bouw als men wil verduurzamen. Met gebrekkige archiefdocumentatie en aanname’s alleen komt men onvoldoende dicht bij de werkelijkheid qua kennis van de huidige gebouwschil.

Een gevalideerd inspectierapport met een chronologisch heldere opbouw van huidige technische staat (constateringen), met adviezen en aanbevelingen waaronder opties voor het door de gebouweigenaar laten opstellen van scenario’s en een preferent scenario, daarbij is ons devies;

Het Startpunt voor Bouwkundig Technisch Onderzoek en Advies – Thor Logical

Funderingsherstel en Metselwerk herstel

Herstel Advies Metselwerk, Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar21 december 202023/12/2021

Een verouderde of slechte fundatie leidt tot verzakkingen en schade aan gevels, binnenmuren en vloeren. Voordat schade aan metselwerk exterieur en interieur kan worden hersteld en/of gestabiliseerd, zullen eerst de problemen met de fundering aangepakt moeten worden.

Bij funderingsherstel worden stalen holle buispalen in de grond geslagen, dit gebeurt grotendeels binnen in de woning na het verwijderen van de vloer en eventuele vloerbalken. Het is de kunst om zoveel mogelijk oppervlak en werkruimte vrij te hebben en soms zijn daar extra maatregelen voor nodig zoals damwanden en stalen hulpconstructies. Op basis van sonderingen en werktekeningen wordt grofweg maten uitgezet waarna na grond uitgraving aanlegdiepte een houten Azobé damwand-waterkering langs woningscheidende bouwmuren wordt aangebracht.

Na het verdichten van de bodemafsluiter worden zware houten balkschotten neergelegd en kan de kleine heimachine door een deur naar binnen worden gereden en over deze balkschotten manoeuvreren.

Intussen is een sloopbedrijf begonnen met het hakken van kassen op het niveau van waar de nieuwe constructievloer van beton zal komen. De bouwmuren die grotendeels uit steens-metselwerk (circa 21cm breed) bestaan, of soms zelfs breder, worden namelijk ook onderdeel van de nieuwe constructie.

In woningscheidende bouwmuren worden kassen half uitgehakt. In de bouwmuren binnen in het pand worden de kassen in zijn geheel uitgehakt. De afmeting van een kas is vierkant ongeveer 35x35cm. Telkens blijft een stuk metselwerk (35x35cm) bovenkant fundering en onderkant bouwmuur intact, op deze wijze (om en om) blijft de bouwmuur solide staan. Voor het heien van de holle buispalen wordt met behulp van een plattegrond een route uitgestippeld en krijgen de posities een nummer voor iedere heipaal.

Als het hakken van de kassen in het metselwerk gereed is wordt alle puin opgeruimd en afgevoerd. Nu is het aan de metselaar die stalen vijzels gaat plaatsen in de kassen. Eerst wordt het metselwerk schoongespoeld waarna een halve of een hele betontegel (straattegel) wordt geplaatst in een speciebed van krimparme mortel op de bodem in de kas. De vijzel bestaat uit staal waaronder een vierkante voetplaat onder met holle cilinder met schroefdraad, ertussenin een massieve cilinder met schroefdraad en daarbovenop weer een vierkante plaat. De voetplaat wordt geplaatst op de betontegel, op de bovenste vierkante plaat wordt eveneens een betontegel geplaatst en daarop weer een speciebed van krimparme mortel. Zodra de vijzel met betontegels en krimparme mortel op de juiste positie is geplaatst, wordt deze handvast aangedraaid.

Na het plaatsen van een aantal vijzels op deze wijze, worden de eerder geplaatste vijzels met een steeksleutel strak aangedraaid en kan de krimparme mortel uitharden.

Omdat het eenvoudiger is om de betonvloer in één productiegang te storten, worden delen van muren weggehaald, waaronder bouwmuren. In deze situaties worden naast de bouwmuren de holle buispalen volgestort met beton waarin direct een stalen HPE profiel wordt geplaatst. Dit HPE profielstaal steekt boven de buispaal uit en kan benut worden voor stalen liggers (HPE/IPE staal -profielen) die de bouwmuur zullen steunen in de tussentijd. In sommige situaties moeten stalen frame’s met windverband worden aangebracht tegen bouwmuren.

Na het storten en uitharden van de betonvloer worden de betonwanden in een bekisting gestort. Op een bepaald moment (doorhardingstijd) van de beton constructievloer, worden bekistingen en hulpconstructies verwijderd. Van de kassen in het metselwerk is meestal niets meer te zien, is dit wel het geval dan worden naden dichtgezet (dichtkauwen) met krimparme mortel. Eventueel ontbrekende delen metselwerk binnen worden hersteld.

Binnen en buiten kunnen schades metselwerk worden hersteld en gestabiliseerd met producten en systemen van Thor Helical www.thorhelical.nl

Thor Logical adviseert, ondersteunt en biedt begeleiding op locatie aan bij metselwerk – funderingsherstel bestaande bouw renovaties en/of bij verbouw en nieuwbouw.

Kalkmortel bij restauratie

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar9 november 202023/12/2021

Kalk als toepassing in mortels bij behoud en restauratie van historische gebouwen

In de afgelopen 150 jaar hebben moderne kunstmatige cementmortels de traditionele kalkmortel vervangen. Tegenwoordig zijn cementmortels het meest gekozen bouwmateriaal bij steenachtige substraten bedoeld voor sterke constructies. Daarom zijn bij moderne gebouwen de cementmortels het meest geschikt, echter niet bij historische gebouwen.

De noodzaak van specifieke kennis en het verschil aangaande historische en moderne gebouw technologie en structuren is essentieel als hierbij succesvolle reparaties en onderhoud moet worden uitgevoerd.

Kalk was duizenden jaren lang het voornaamste bindmiddel voor mortels en pleisters en in gebruik bij de meest steenachtige complexen en versterkte bouwwerken voor 1900. Wat is de reden dat men is overgegaan naar moderne cementmortels?

Moderne cement is harder en meer gesloten qua wateropname dan kalkmortels, het doel om een meer uniforme traditionele mortel of pleister toe te gaan passen is dat deze beter vocht reguleert en/of afstaat aan materialen waarmee het verwerkt wordt en deze sneller doet drogen maar ook voldoende sterkte biedt in samenhang met de toegepaste poreuze en taaiere steenachtige materialen. Deze bepaalde combinaties van steenachtige materialen en mortels met cement toevoegingen verkrijgen zodoende een langere vormvaste levensduur met een hogere aanvang-druksterkte.

Moderne gebouwen vertrouwen doorgaans op de buitenschil om te voorkomen dat vocht in de inwendige constructie kan binnendringen, toch is dit niet het geval in situaties met gevelmetselwerk en/of met isolatie in een spouwmuur-constructie. Bij gevelmetselwerk gaat het eerder om afstaan van geabsorbeerd hemelwater aan de buitenlucht door de poreuze eigenschappen van bakstenen en zand-cementmortels.

De oude kalkmortel soorten in combinatie met baksteen hebben bewezen goede eigenschappen waar het gaat om reguleren van vocht in metselwerk wat ten goede komt aan het welzijn van historische gebouwen. Het toepassen van moderne en te harde cement-(voeg)mortels bij historische gebouwen moet worden voorkomen, de kans dat vocht ingesloten wordt is groot met kans op blijvende gevolgschade.

Het blijft interessant en om notitie te nemen van het feit dat veel bouwwerken die vaak meer dan 500 jaar geleden gebouwd zijn met kalkmortel technologie, vandaag de dag nog steeds in een uitstekende conditie verkeren. Hoe zal dat met onze moderne structuren zijn over 500 jaar?

Een korte chronologische historie van kalk toepassingen in bouwwerken

Prehistorische toepassing; Mesolithische periode 9000 – 4000 v.Chr.: Jericho, Mesopothamië; Gepolijste kalk pleister vloer
2500 v.Chr. – Oud Egypte; kalk en gips muurpleisters
500 v.Chr. – Mycenae, Griekenland; fijn kalkstukwerk in tempels
300 v.Chr. – Romeins Italië; kalkbeton, een mix van zand, kalk en puzzolanen toegepast in het Appian Aquaduct
98 in onze jaartelling – Duitsland; waterwerken of Gaul gebruik van puzzolanen bevattende kalkmortel
122 – 130 in onze jaartelling – de Muur van Hadrianus, geconstrueerd met kalkhoudende betonmortel
600 – 1600 in onze jaartelling – meest gangbare mortels om te bouwen en muren te pleisteren

Bestaand houtskelet binnenblad opnieuw verankeren

Herstel Advies Metselwerk, Metselwerk Onderzoek en Advies, Spouwmuur Onderzoek, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar23 oktober 202023/12/2021

Historie houtskelet binnenbladen van spouwmuur constructies

De eerste (ons bekend en in Nederland toegepast) houtskelet binnenblad constructies, in combinatie met een gemetseld buitenblad van baksteen en daartussen een spouw, werden verankerd met verzinkt stalen spouwankers met punt-schroefdraad en haak. Deze spouwankers werden ingedraaid in de houten stijlen van het houten skelet doorheen de waterwerende en dampdoorlatende folie of in het hart van een houten stijl en/of naad tussen twee vochtwerende vezelplaten in met daarachter een houten stijl.

Spouwmuur constructie verankering

Het probleem met verzinkt stalen spouwankers is dat deze slijten en versneld roesten in een aanhoudend vochtig klimaat en daarom minder duurzaam zijn dan de gevelconstructie van gebouwen zelf. De levensduur van een gebouw werd destijds geschat op 60 tot 100 jaar en de levensduur van verzinkt stalen spouwankers was destijds 25 tot 35 jaar (opgave door de leverancier).

Destructief onderzoek

In anderhalf jaar tijd heeft Thor Logical gevelonderzoek verricht aan 7 verschillende gebouwen van ten hoogste 30 jaren oud waarbij houtskelet binnenbladen zijn toegepast met verzinkt stalen spouwankers. In alle situaties zijn bij deze 7 objecten eerst scheuren ontstaan in het metselwerk van buitenbladen die aanleiding gaven tot gevelonderzoek.

In het kort komt het erop neer dat wij tijdens destructief onderzoek bij verschillende gebouwen verzinkt stalen spouwankers hebben aangetroffen met roest klasse 1 t/m 4 volgens BRL 2109 tabel of met een ander soort gebrek of ernstige en/of risicovolle tekortkoming.

Naast onze waarnemingen met verzinkt stalen spouwankers bij houtskelet binnenbladen zien we ook dat verzinkt stalen kozijnankers zijn toegepast in het buitenblad van metselwerk. In enkele situaties hebben we volledig roestige kozijnankers aangetroffen met diameter afname met als gevolg dat metselwerk wordt opgedrukt en ruimte ontstaat op deze posities in de lintvoegen die deze situatie alleen zal doen verergeren en meer schade zal veroorzaken.

Noodzaak spouwankers

Natuurkrachten hebben veel invloed op het buitenblad van een spouwmuur constructie en het eigen gewicht (massa) van het metselwerk heeft ook een belangrijk aandeel in krachten die op een gevel worden uitgeoefend. Daarom worden bij gevels met houtskelet binnenbladen veelal geveldragers toegepast waar metselwerk op wordt geplaatst tot een bepaalde grootte en verdiepingshoogte.

Aangezien een houtskelet binnenblad onvoldoende stijf is (minder sterk dan een steenachtig homogeen substraat) en als buigslap wordt aangemerkt, komen alle krachten die invloed hebben op gemetselde gevels in deze situatie voor het grootste deel voor rekening van baksteen metselwerk buitenblad. Mede door onjuiste verankering door toepassing van kozijnankers in het buitenblad, bouwfouten en de hiervoor genoemde situaties met verzinkt stalen spouwankers, zullen eerder scheuren ontstaan in metselwerk van de buitengevel.

De verankering van buitenblad met binnenblad in situaties met houtskelet binnenbladen noemt men contourverankering waarbij spouwankers alleen in de houten stijlen mogen worden aangebracht, met uitzondering van houten stijlen rondom gevelvulling en randen (uiteinden van het houtskelet).

In de bovenste 50cm en 100cm vanuit de hoeken van een gebouw mogen geen spouwankers worden toegepast in een houtskelet binnenblad. Uitzonderingen daargelaten zoals bij dilataties en specifieke constructiedetails.

Door hiervoor genoemde beperkingen en situaties met betrekking tot verankeren buitenblad metselwerk aan een binnenblad van houtskelet, zorgen deze soms ook voor problemen met geveldragers die door verschillende oorzaken onvoldoende geborgd zijn aan casco betonconstructie.

Hoe lossen we dit probleem in heden en toekomst op?

Tegenwoordig worden bij spouwmuur constructies die bestaan uit een buitenblad van metselwerk en een binnenblad van houtskelet veelal roestvast rondstalen spouwankers toegepast van (A4) RVS 316 kwaliteit.

Dan hebben we het alleen nog maar over gebouwen met houtskelet binnenbladen waarbij verzinkt stalen spouwankers zijn toegepast. Deze gebouwen vormen een risico voor zowel de gezondheid als grote kans op ernstige gevolgen voor bewoners, gebruikers en passanten als de gevel zal bezwijken of zelfs al bij een enkele loskomende baksteen.

Kan gevelmetselwerk opnieuw worden verankerd aan bestaand houtskelet?

In de praktijk blijkt het lastig om vanaf de buitenzijde RVS Air Twist renovatie-spouwankers aan te brengen, je kunt immers niet exact zien waar de houten stijlen zich bevinden. De houten stijlen zijn soms niet dikker dan 38mm. Het aan de buitenzijde openmaken en verwijderen van bakstenen, het zoeken, nieuwe spouwankers aanbrengen en daarna de gevel weer netjes dichtmaken en afwerken is een kostbare en tijdrovende klus waarbij vaak ook een steiger nodig is.

Een eventueel alternatief op kleine schaal is het toepassen van RVS Air Twist renovatie-spouwankers die van binnen uit (vanuit de woning) worden geplaatst na het verwijderen van de afwerking aan de binnenzijde van kamers waardoor het houtskelet zichtbaar wordt. In sommige situaties kan zelfs de afwerking kamerzijde van het binnenblad intact blijven als goede resultaten worden geboekt met een hout-scan/detector en hierbij stijlen met voldoende dikte aanwezig zijn.

Om helemaal zeker te zijn van een goede en juiste verankering is het niet anders dan het compleet verwijderen van bestaand buitenblad (gevelmetselwerk) en een nieuw buitenblad op te metselen met nieuwe bakstenen waarbij tevens alle aansluitingen worden gecontroleerd en verbeterd waar nodig.

Voegwerk onderzoek en herstel advies

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar1 september 202023/12/2021

Om sterk metselwerk te kunnen maken worden bakstenen met een bepaald formaat verwerkt in een metselverband (soort vlechtwerk) en opgetrokken met behulp van een soepele verwerkbare specie.

Specie is een mortel die makkelijk verwerkbaar is en hydraulische eigenschappen heeft om te kunnen verharden. Na het verwerken van bakstenen en optrekken van schoon metselwerk wordt overtollige mortel verwijderd, dit noemt men uitkrabben, waarbij met behulp van een oude voegspijker de randen van de baksteen schoon worden gemaakt, waardoor de naderhand aan te brengen voegmortel beter kan hechten en schoon (zicht)werk kan worden verkregen.

Bij traditioneel schoon metselwerk wordt voegmortel een paar dagen na het optrekken van metselwerk aangebracht waarbij de omstandigheden het liefst optimaal zijn voor verwerken van voegmortel en het voegen zelf. Bij vorst of hoge temperaturen mag geen voegwerk worden aangebracht. Tijdens regen kan smetwerk ontstaan op de bakstenen, daarom kun je beter voegen met schaduw of weinig zonnestraling tijdens droge omstandigheden en met weinig wind.

Een vakman (voeger) heeft het juiste gereedschap en kennis van zaken. Zo heeft de voeger een bepaalde slag ontwikkeld waarbij hij/zij het voegwerk met regelmatige druk aanbrengt met behulp van een voegspijker (voegenstrijker) en waardoor een nette afwerking ontstaat.

De voegmortel bestaat uit kalk of cement met bindmiddel en de juiste hoeveelheid water, na het fijnmazig zeven van het zand wordt kalk of cement toegevoegd in afgemeten delen net als het zand, na het mengen van deze droge stoffen wordt schoon leidingwater toegevoegd en verwerkt tot voegmortel dat eerst een tijdje moet blijven staan rusten. In de tussentijd wordt de gevel en bakstenen bevochtigd waarna op het juiste moment het voegwerk kan aanvangen.

Het leveren van kwaliteit voegwerk hangt dus af van meerdere factoren en omstandigheden. In realiteit komen we verschillende kwaliteiten en soorten voegwerk tegen tijdens gevelinspecties en metselwerk onderzoek bij bestaande gebouwen en ook bij historisch metselwerk.

Bij goede en minder goede kwaliteit voegwerk horen ook termen als verbranden, verdrogen, vorstschade, uitgelopen voegwerk, vergipsen toplaag, lintvoegen, stootvoegen, vol en zat, doorstrijken, borstelvoeg, grove voeg (gaas vegen), witte uitslag, poreus voegwerk als waterdicht voegwerk en zo zijn er nog wel een dozijn termen of vakjargon benamingen voor voegwerk te vinden.

Voor het maken van een goed voegherstel advies met aanbevelingen kijken we niet alleen naar het voegwerk van de gevel maar ook naar de locatie van het gebouw, de historie en de omgevingsfactoren.

Van het totaalbeeld en gevalideerde onderzoeksresultaten maken we rapport.

Instabiele gevels

Metselwerk Onderzoek en Advies, Spouwmuur Onderzoek, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar16 augustus 202023/12/2021

Wat te doen bij een instabiele gevel?

In deze situatie kwamen we aan op een locatie in Amersfoort waar kort ervoor een gevelonderzoek had plaatsgevonden door een ingenieursbureau. Zo stond er al een steiger voor deze kopgevel wat het onderzoek voor ons een stuk makkelijker maakte.

Het betreft een spouwmuurconstructie kopgevel met rondingen en waarbinnen in (in de spouwconstructie) op een hoogte van 10 meter boven terreinaansluiting een geveldrager staalconstructie is aangebracht waar een groot deel van het buitenblad (zichtbare gevel) op rust.

Het was de bedoeling om de situatie met kopgevel metselwerk te beoordelen en om een snelle methode te vinden om e.e.a. te herstellen. Nadat we eerst een korte visuele inspectie hadden uitgevoerd zagen we al snel een aantal zorgwekkende zwakke plekken en schades in verschillende geveldelen. Na een kort destructief onderzoek waarbij we over een groot deel in de spouw konden kijken, zagen we dat er geen constructieve verbinding meer aanwezig was met het binnenblad en al een deel metselwerk van de gevel boven de geveldrager aan het afschuiven was. Hierop zijn meteen de gemeentelijk bevoegde instanties en hulpdiensten door ons ingeschakeld en zijn we meteen begonnen met behulp van politie en gemeente om de doorgaande weg onder deze instabiele gevel af te zetten onder toezicht van de brandweer.

Intussen werd er opgeschaald naar een grotere afzetting van het gebied en kwamen betrokken aannemers en bouw- en woningtoezicht bij elkaar om de situatie met elkaar te bespreken en om tot een snelle veilige oplossing te komen.

Intussen waren wij (Thor Logical), inmiddels twee man sterk, samen aan het brainstormen gegaan met metselwerk onderaannemer Bohle om tot een goede oplossing te kunnen komen.

In eerste instantie was nog sprake van het afpellen van de gevel (buitenblad), bij nader inzien leek het ons beter om eerst in overleg met een constructeur een tijdelijke oplossing te vinden om de instabiele gevel te stabiliseren. Hierna (bedachten wij samen) zou stapsgewijs het buitenblad van binnenuit verankerd worden aan een nieuw of aan het reeds bestaande binnenblad. Dit kon zelfs eenvoudig en snel worden uitgevoerd met de ‘renovatie spouwankers’ van Thor Helical. De aanwezige metselwerk onderaannemer was immers al TH gecertificeerd om deze TH Air Twist renovatie spouwankers te mogen plaatsen dus ging hij er direct mee aan het werk.

Mocht u te maken krijgen met instabiel gevelmetselwerk, loskomende gevel, gevaarlijke gevel, omgevallen gevel, loszittende bakstenen, losse geveldelen, vallende stenen of zelfs gevelmetselwerk schade door noodweer of calamiteiten? Wij (Thor Logical) handelen snel en zoeken voor u de beste en meest kostenbesparende oplossing tot behoud van uw gevel.

Historisch Metselwerk #2

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar21 juni 202023/12/2021

Historisch Metselwerk Onderzoek

Met historisch metselwerk onderzoek richten we ons op structuren en bouwwerken van massief constructief metselwerk die meestal tussen 1600 en 1930 werden gebouwd. Een belangrijk onderdeel van dit massieve metselwerk zijn ook vaak toegepaste bouwmaterialen zoals ijzer, staal, natuursteen, beton, keramiek en hout.

Traditioneel metselwerk bestaat uit bakstenen met daartussen mortel waarmee sterke constructies gebouwd worden. Ruim 800 jaar geleden begon men in de ‘lage landen’ met het structureel toepassen van metselwerk voor woonhuizen, kades en bruggen, boerderijen en schuren en later zelfs publieke gebouwen.

Kennis hebben van historisch metselwerk is bepaalde wetenschap hebben van destijds toegepaste bouwstoffen, bouwmaterialen, bouwmethoden, constructies en maatvoering. Daarnaast is enige kennis nodig van regionale verschillen en lokale bouwmethoden in relatie tot voorradige bouw- stoffen, materialen en maatvoeringen.

Historisch metselwerk en voegwerk in goede conditie mag gezien worden.

Solide oude gebouwen staan weer in de belangstelling en krijgen weer de aandacht nu het moment is aangebroken voor verduurzamen en energetisch verbeteren, hiermee stijgt niet alleen de waarde maar ook de waardering van omwonenden en gebruikers van dit bijzondere vastgoed. Ook zien we steeds meer industrieel historisch metselwerk en erfgoed opgaan in nieuwbouw zoals woningen, kantoren en horeca voorzieningen, een unieke combinatie van historisch metselwerk en moderne bouwmaterialen.

Historisch Metselwerk #1

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar20 mei 202023/12/2021

Oude infrastructuren van bouwwerken en kunstwerken die destijds opgetrokken zijn in metselwerk van baksteen, hebben naast klimaatveranderingen door de eeuwen heen, met name tijdens afgelopen decennia, veel moeten doorstaan. Daarnaast zijn er sporen en periodes van verval en/of is achterstallig onderhoud ontstaan.

Daarnaast heeft de impact van vele bouwkundige veranderingen aan percelen de jaren erna gezorgd voor verzwakking en esthetische schade, soms ten koste van de stabiliteit van het bouwwerk zelf en belendende percelen en daarbij de ondergrond met fundering met verzakking of scheefstand tot gevolg.

Scheurvorming in gevelmetselwerk en bouwmuren kan tegenwoordig netjes hersteld worden door een gevelspecialist. Dit geldt niet alleen voor gebouwen maar ook voor scheurherstel aan kademuren en bruggen die tegenwoordig vaker te maken hebben met zwaar en regelmatig verkeer.

Gevelmetselwerk van historische gebouwen tot bouwjaren (circa) 1930 is meestal massief 22cm dik en soms wel dikker zoals bij grote landhuizen en bijvoorbeeld kerkgebouwen. Ook kademuren bestaan uit behoorlijk dik metselwerk om de weerstand van water en het wegdek te kunnen weerstaan.

Zodra scheurvorming in metselwerk ontstaat is het tijd om te handelen en niet langer te wachten!

Onze metselwerk specialisten onderzoeken, analyseren, beoordelen, valideren en adviseren als het gaat om alle voorkomende metselwerk constructies en situaties, zowel nieuwbouw, bestaande bouw en historisch metselwerk.

Koudebrug situaties

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar7 mei 202023/12/2021

Woonblokken die gebouwd zijn tussen 1900 en 1988 hebben veelal draagconstructies die doorlopen tot aan de oppervlakte van de gebouwschil. Dit geldt voor gevels van metselwerk en dus ook voor spouwmuurconstructies die sinds de jaren 30 van vorige Eeuw worden toegepast. Zo zijn bijvoorbeeld gevelbanden en lateien van beton die monolithisch verbonden zijn met achterliggende vloerconstructie en casco bedoeld om het bovenliggende metselwerk op te vangen.

In de jaren 80 van vorige Eeuw begon men te experimenteren met het thermisch onderbreken van prefab betonconstructies die opgenomen worden in betonnen casco en vloeren.

Een koudebrug is volgens bouwfysica een verbinding tussen de binnen en buiten -constructie van de gebouwschil die niet geïsoleerd en dus niet thermisch onderbroken is. Een koudebrug situatie veroorzaakt warmteverlies en kan zelfs voor vochtproblemen en vervolgschade zorgen aan de buitenkant, maar ook aan de binnenkant tot in het gebouw kunnen problemen ontstaan door condens met als gevolg schimmel op de muren en plafonds bij onvoldoende ventilatie.

Op bovenstaande afbeelding zie je o.a. uitkragende balkonplaten, gevelbanden en betonlateien die rechtstreeks verbonden zijn met achterliggende constructie en dus koudebrug situaties zijn. Een warmtescan en berekeningen bieden meer informatie over deze details waarmee eventuele beslissingen over welke maatregelen er genomen kunnen worden om later (na uitvoering renovatie en plan van aanpak bij verduurzamen) aan de eisen te kunnen voldoen.

IJzer en Staal in Gevels

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar8 april 202023/12/2021

IJzer en Stalen onderdelen in metselwerk gevels kunnen voor grote constructieve problemen en gevolgschade zorgen. Door scheurvorming en poreuze gevels kan vochtige lucht en hemelwater tot diep in de metselwerkconstructie dringen. Zo kan 1 millimeter ijzer wel 10 x (qua volume en massa) uitzetten waartegen het metselwerk niet bestand is waardoor dit zal gaan scheuren.

Een bijzonder natuurkundig fenomeen is dat tijdens vorst bevroren delen en ijs in fel zonlicht sneller opwarmen waardoor het ijs in volume nog sneller zal gaan uitzetten waardoor scheuren nog groter worden.

Thor Logical zoekt met gebouweigenaren samen naar een oplossing voor herstel en behoud van het gebouw.

Natte Gevels en Consequenties

Metselwerk Onderzoek en Advies, Spouwmuur Onderzoek, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar29 maart 202023/12/2021

Veel gevels van metselwerk zijn onvoldoende bestand tegen neerslag en kunnen het vele vocht niet makkelijk kwijt. Het resultaat hiervan zorgt voor aantasting van de buitenschil en aansluitend hierop een ongezond binnenklimaat.

Ook spouwmuurconstructie gevels vallen hieronder. Als daar dan ook nog de spouwankers het begeven door slijtage en roesten, komt ook het veiligheidsaspect aan de orde.

Gevels met na-isolatie in de spouwmuurconstructies, die vooraf niet goed onderzocht en beoordeeld zijn, die niet voorzien zijn van een goede voegwerk kwaliteit en een water weerstand impregnant, vergroten juist de doorslag problemen, waardoor er sneller slijtage ontstaat met kans op onvoorziene herstelkosten.

Als er langdurige verzadiging optreedt en het vele vocht niet meer uit de spouwmuurconstructie kan zal de isolatie nat worden en sterk achteruit gaan, spouwankers zullen sneller roesten en hierdoor stuk gaan. Op de bakstenen kan vorstschade ontstaan en het metselwerk zal door het vele vocht gaan uitzetten met scheurvorming tot gevolg, waardoor nog meer water- indringing en verzadiging optreedt en isolatiewaarden sterk omlaag gaan.

Het binnenklimaat zal hier ook sterk achteruitgaan met kans op vocht, koude en zelfs schimmel tot gevolg.

3 Tips:

Laat voorafgaand onderhoud aan de gevel de spouwmuur-constructie inspecteren als deze tenminste ouder is dan 1995;
Voorafgaand na-isolatie toe te willen passen een gevelinspectie laten uitvoeren; Niet alleen laten kijken in een spouw met een camera, laat de gevel open maken op meerdere posities en windrichtingen;
Laat nagaan of de spouwankers een functie hebben en de spouwmuurconstructie intact is.

Spouwmuur na-isoleren met gevolgen

Metselwerk Onderzoek en Advies, Spouwmuur Onderzoek, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar11 maart 202023/12/2021

Een oude spouwmuur na-isoleren met gevolgen. De opdrachtgever had besloten om de spouw te vullen met isolatiemateriaal. Het originele voegwerk is blijven zitten. De gevel is wel gehydrofobeerd. De spouw was, maar is niet meer geventileerd. Het resultaat nu is een zeer vochtige gevel en spouw. Bij de buren is de spouw niet na-geïsoleerd en droog. De spouwankers roesten erger en sneller dan bij de buren. Het voegwerk zit vol scheurtjes en deze oude mortel sluit niet meer aan op de baksteen. Het hydrofoberen haalde hier weinig uit omdat dit soort impregnanten niet scheuroverbruggend zijn.

Scheurherstel Metselwerk

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar17 januari 202023/12/2021

Scheurvorming in metselwerk gevels komt veel voor bij gebouwen die meer dan 25 jaar oud zijn. Door inwerking van vocht bijvoorbeeld (vochtverbindingen met zure en/of zoute stoffen), ondergaan materialen een proces van aantasting met als gevolg slijtage waardoor volume van de massa soms afneemt (door erosie of rot) of juist groter wordt door chemische natuurlijke aantasting (corrosie en massa vermeerdering van staal als voorbeeld, zie afbeelding) en hierdoor drukbelasting kan gaan uitoefenen op zwakkere delen zoals baksteen metselwerk.

In beide situaties ontstaan uiteindelijk grote naden waardoor meer vocht het metselwerk zal binnentreden met grotere schade tot gevolg. Zie ook IJzer en Staal in metselwerk gevels

Op verzoek van gevelspecialisten en/of opdrachtgevers, kunnen wij tijdens werkzaamheden langskomen voor een kort bezoek op locatie om de situatie goed te kunnen bekijken en hierbij te adviseren.

Ook kunnen wij met beeldmateriaal scheurherstel metselwerk wapening adviezen intekenen met toelichting productkeuze en eventuele overige aanbevelingen. De werkwijze en uitvoering scheurherstel metselwerk is hierdoor sneller op te pakken door gevelspecialisten.

Impregneren van gevelmetselwerk

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar3 januari 202023/12/2021

Waarom (ook nieuwe) gevels impregneren zo belangrijk is

Bakstenen van gevelmetselwerk zijn poreus en nemen water op in vochtige en natte periodes. Oudere gevels hebben verweerd voegwerk waarbij de waterdoorlaatbaarheid groot geworden is en het metselwerk verzadigd raakt. Natte muren kunnen op den duur voor problemen zorgen buiten en binnen in het pand en isolatiewaarde is nauwelijks meer aanwezig of neemt sterk af.

‘Vernieuwen voegwerk en impregneren van gevelmetselwerk’

Door het tijdig uitvoeren van noodzakelijk gevelonderhoud zal metselwerk van gevels het veel langer uithouden, denk hierbij aan reparaties zoals scheurherstel metselwerk, latei herstel in combinatie met kozijnherstel en tevens het verbeteren en vernieuwen van de waterkeringen, goten en hemelwaterafvoeren. Het vernieuwen van voegwerk en impregneren van de gevel.

‘Een goede impregnant voorkomt hoge waterbelasting en metselwerk slijtage’

Het toepassen van Nano technologie bij gebouwen met grote gladde oppervlakken biedt uitkomst, met name bij moeilijk te bereiken gebouwdelen die daardoor langer schoon zullen blijven. Voor panden met een combinatie van gladde oppervlakken en een schil van metselwerk is een behandeling met Nano technologie sterk af te raden; de vuilafstotende werking van bijvoorbeeld glas-gevelvullingen zorgt voor een hogere belasting op onderliggende metselwerk waardoor eerder slijtage zal optreden, mits dit metselwerk voorzien is van een goede impregnant.

‘Voor- en nadelen van nieuwe glasbewassing technologie met zuiver water (Osmose)’

Osmose water inzet voor glasbewassing bespaart (tijd) geld en is dus interessant als toepassing bij grote en/of meerdere gebouwen. Gebouweigenaren hebben minder kosten en verhuurders zullen minder kosten door-rekenen aan huurders. Er zijn ook nadelen zoals het gebruik van elektriciteit bij het Osmose proces en herkomst toegepaste stoffen om de Osmose reactie op gang te brengen. Ook is nog niet geheel duidelijk wat er overblijft (residu) en/of verwerking van afvalstoffen, of dat stoffen neutraliseren, of opnieuw ingezet kunnen worden. De uitkomst en resultaat na het Osmose proces is zuiver water (‘Osmosewater’ is niet een goede benaming) waaraan bepaalde stoffen zich niet binden op cel niveau (moleculair) met als gevolg een in praktijk streeploos schoongemaakt glasoppervlak met minder gebruik van H2O.

‘Het belang van een goede impregnant bij nieuwe glasbewassing technologie (Osmose)’

De inzet van osmose water techniek voor schoonmaak van panden zorgt er dus voor dat men sneller en meer kan schoonmaken dan bij traditionele methoden. Het effect van zuiver water op cement- en kalkmortels van thans verweerd of zwak voegwerk (gevelmetselwerk) zullen we binnen een aantal jaren vanzelf gaan zien. Zuiver water zal namelijk een verbinding aangaan met o.a. kalk en andere stoffen zoals die veelal voorkomen in schoon leidingwater maar ook in mortels. Ook hier is het van groot belang om de juiste impregnant te kiezen waardoor slijtage aan metselwerk sterk verminderd zal worden met een duurzamere gebouwschil tot gevolg.

Aanbeveling: Niet alleen oude maar ook nieuwere gebouwen met gevelmetselwerk, waarbij Nano technologie of glasbewassing met Osmose technologie wordt toegepast, voorzien van een impregnant waarmee vervuiling en kans op snelle slijtage van voegmortels wordt voorkomen.

Lintvoeg waterpas metingen

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar12 december 201923/12/2021

Huizen worden in het algemeen rechtop en loodrecht gebouwd waarbij op alle hoeken niveau’s gelijk en waterpas dienen te zijn. Met behulp van een waterpasinstrument wordt de maatvoering van de voordeur, het metselwerk en kozijnen op elkaar afgestemd waardoor tevens alle casco vloeren in de woning waterpas en vlak afgewerkt kunnen worden. Als laatste maakt men de uiterlijke kenmerken van een dakconstructie ook waterpas en krijgen woningen een strak twee dimensionaal beeldbepalend karakter met horizontale en verticale lijnen.

Het begint al met het bouwrijp maken van de grond, tot de aanlegdiepte van de fundering wordt de grond vlak en waterpas gemaakt. De bovenkant van de fundering is ook vlak en waterpas, dit maakt verder bouwen makkelijk.

Na verloop van tijd kan een gebouw te maken krijgen met verzakking of scheefstand. kunnen er zakkingen in de grond blijven voordoen, ook kunnen ongelijke krachten bij opwaartse weerstand voor scheefstand zorgen.

Zodra hiertoe aanwijzingen zijn zoals ontstane schades die te maken kunnen hebben met zakkingen of scheefstand, of omdat men bemerkt dat er scheuren zijn ontstaan in metselwerk, zal men de oorzaak moeten achterhalen. Om deze oorzaken te kunnen achterhalen kan men door ons indicatief een aantal waterpas metingen (horizontale metingen) laten uitvoeren. Lintvoeg waterpas metingen zijn altijd indicatief. Hiermee kunnen bepaalde oorzaken objectief worden bevonden of eventueel zelfs worden uitgesloten. Vaak is een vervolg onderzoek nodig.

Voor nader onderzoek naar scheefstand en zakkingen maakt men ook gebruik van meerpuntsmetingen en vloerwaterpassing. Een belangrijk onderdeel van meerpuntsmetingen is de nokmeting en/of dakrandmeting op meerdere posities. Daarvoor hanteren wij een eenvoudig instrument die wij regelmatig zullen moeten inzetten, sowieso om de maand over een periode van minimaal vier maanden, om die gegevens te kunnen verkrijgen die we nodig hebben (voortschrijdend inzicht). Het gaat in iedere situatie om een combinatie van metingen en resultaten van lintvoeg waterpas metingen, meerpunts- metingen, vloerwaterpassing en in uitzonderlijke situaties om metingen vanaf een ijkpunt in de straat in relatie tot NAP.

Karsten buis permeabiliteitstesten

Metselwerk Onderzoek en Advies, Technisch Gevelonderzoek By Gerjo Molenaar2 december 201923/12/2021

Een vast onderdeel tijdens gevelonderzoeken is het vaststellen van wateropname van gemetselde gevels, op verschillende windrichtingen, door het uitvoeren van permeabiliteitstesten met de buis van Karsten.

De Karsten testbuis wordt met behulp van een elastische kit waterafsluitend tegen het te testen oppervlak geplakt en stevig aangedrukt. Door het aandrukken van de testbuis op de ondergrond, ontstaat met behulp van de kit een tijdelijke waterdichte verlijming. De testbuis is voorzien van een schaalverdeling in milliliters en wordt gevuld met water tot een bepaald niveau (niveau 3-7), wat gelijk staat met een plotselinge en hevige regenbui. Het niveau wordt tijdens het testen regelmatig afgelezen. Het functioneren (reducering van de wateropname) en wateropname weerstand wordt als goed bevonden; indien gedurende de testperiode van 2 minuten een vulling van 30mm (slagregen) de waterkolom maximaal 0,2 ml daalt, dat wil zeggen dat de waterkolom 2 streepjes gezakt is. Het testen met de buis van Karsten gebeurt op meerdere posities, zowel op de bakstenen als op het voegwerk.

Indien de testperiode per positie korter is dan 2 minuten, stoppen we met testen. Tijdens het testen maken we video opnames en foto’s om in het rapport te valideren.

Voeghardheidstesten

Metselwerk Onderzoek en Advies By Gerjo Molenaar15 november 201923/12/2021

Wel of niet vervangen van voegwerk?
Met behulp van een voeghardheid test meet apparaat worden op verschillende plaatsen metingen verricht om de voeghardheidswaarde te kunnen bepalen. Soms ziet het voegwerk er goed uit zoals op de afbeelding alleen is de terugslagwaarde flink onder de norm op de meeste posities. Door een Karstenbuis test op het voegwerk uit te voeren krijgen we tevens informatie over de poreusheid en wateropname norm en hiermee de permeabiliteit van het gevelvoegwerk algemeen. Op basis van onze constateringen geven wij werkbare adviezen voor een langere behoud van metselwerk gevels.